Door: Mandy Verleijsdonk
Voor iedere jongere is de adolescentiefase een roerige periode. Je ontwikkelt je op persoonlijk, emotioneel, sociaal en intellectueel vlak. Lichamelijk verandert er ook van alles, omdat je in de pubertijd komt. Dat kan ingewikkeld zijn en voor jongeren met ASS is het vaak nog moeilijker en kunnen psychische problemen op de loer liggen.
Persoonlijke en lichamelijke ontwikkeling
Toen ik depressief was en in therapie ging, was één van de problemen dat ik moeite had met het vinden van mijn identiteit. Ik dacht veel na over wat ‘normaal’ was, want dan zou het wel ‘goed’ zijn. Ondertussen had ik weinig contact met mijn eigen emoties, gevoelens en grenzen. Daardoor kon ik me niet goed uiten en zat ik steeds in mijn hoofd. Piekeren en weinig contact hebben met je lichaam zijn kenmerkend voor ASS.
Veel ASS-ers houden bovendien niet van veranderingen. Sommige meiden waren trots op hun vrouwelijker wordende lichaam, maar ik schaamde me voor mijn lichaam en vergeleek mezelf met anderen. Ik at precies genoeg, zodat ik me niet schuldig voelde over dat ik te veel at en ik telde calorieën. Dat in combinatie met een vaak gespannen lijf, maakte dat ik pas op mijn 18e ongesteld werd, op gang gebracht door de pil. Ik had geen interesse in mode en make-up, maar wilde mooi gevonden worden, dus deed mijn best om er leuk uit te zien. Ik deed sowieso mijn best om goed over te komen op anderen en heb veel sociaal wenselijk gedrag vertoond.
Thuis, school en sociaal
Thuis wilde ik dat mensen stopten met zingen, wiebelen, frunniken of smakken. Dat leek misschien op ‘afzetten tegen’ en ‘een toename in hormonen’, maar het was eigenlijk gevoeligheid voor prikkels. Daar had ik toen geen weet van. Door wederzijdse irritaties en spanningen in de huiskamer zat ik veel op mijn slaapkamer op zolder. Daar was het rustig. Ik wist niet hoe je met irritaties kon omgaan, zonder dat het uitmondde in ruzie en van ruzie raakte ik overstuur. Dan ging ik huilend naar mijn kamer. In mijn dagboek kon ik me wel goed uitspreken. Daarin kon ik mijn gedachten ordenen.
Dingen alleen doen vond ik fijn, maar niet buiten de deur. Naar een winkel gaan was bijvoorbeeld spannend, want iets uitkiezen was lastig en iets vragen aan iemand ook. Al het nieuwe was eng. Het liefst wilde ik vooraf precieze instructies. Die kreeg ik vaak niet thuis en ook niet op school. De zelfstandigheid die in deze periode van je verwacht wordt is lastig voor ASS-ers.
De middelbare school vond ik daardoor erg naar. Ik had vooral oppervlakkig contact met klasgenoten en was gesloten. Helemaal opgaan in studeren werd mijn veilige haven. Spijbelen of mijn huiswerk niet maken waren niet aan mij besteed. De hele middelbare school lang twijfelde ik aan mijn intelligentie.
Na schooltijd ging ik vaak mijn wenkbrauwen epileren en krabde ik mezelf tot bloedens toe, mijn manier om spanning kwijt te raken. Zelfbeschadiging, zoals krassen, kan ook voorkomen. Bijvoorbeeld door eenzaamheid, problemen met emotieregulatie of overprikkeld zijn. Mijn ijzeren discipline heeft me geholpen om, ondanks somberheid, angsten en spanningen, mijn diploma te halen.
Dwangmatig
Ik was behoorlijk serieus voor mijn leeftijd. Zo wilde ik altijd op hetzelfde tijdstip eten en keek ik naar aangrijpende documentaires. Gewoon lol trappen of rondhangen vond ik nutteloos. Zijn er adolescenten met ASS die wel rebelleren, dus los gezien van moeilijk gedrag dat door ASS komt?
Ik ontwikkelde allerlei regels en dwanghandelingen, omdat ik in alles perfect wilde zijn. Dan moest ik bijvoorbeeld steeds controleren of ik wel de goede boeken in mijn tas had gedaan. Bij afwijking van een regel, moest ik het compenseren. Er waren steeds meer ‘dingetjes’ en daardoor werd het moeilijker om die verborgen te houden. Ik kan me voorstellen dat ik dwars en koppig over kwam als iets per se op mijn manier moest.
Obsessies komen ook voor bij ASS-ers. Dat kan met een onderwerp zijn of een persoon. Ik was niet snel verliefd, maar als het raak was, dan was het ook minstens een half jaar raak. Veel met een ander bezig zijn hoort daarbij, maar met ASS kan dat doorslaan. Zo ben ik twee jaar lang verliefd geweest op een jongen, terwijl het niet wederzijds was. Overigens moest ik toen nog niets hebben van intimiteit.
ASS
De ontwikkeling kan op bepaalde levensgebieden achterlopen en op andere voor. Mijn sociale angst was bijvoorbeeld niet zichtbaar. Als je goede cijfers haalt, maken mensen zich niet zo snel zorgen om je, maar ik had graag wat meer begeleiding gehad in deze levensfase. Ook bij het maken van een plan voor na school, wat studie betreft. Mijn interesse was gezondheid, maar ik had geen voorstelling van een baan.
Trouwens, misschien is even bijkomen van de middelbare school en de hele ontwikkeling tijdens die fase ook een idee voor ASS-ers. Toen ik naar de universiteit ging, was ik nog lang niet volwassen in ieder geval en uitgeput. Jongeren met ASS blijven denk ik langer adolescent. Het is goed om daar rekening mee te houden.
Dit is het tweede blog van Mandy in een drieluik over kindertijd, pubertijd en volwassen leven.
Zeer herkenbaar Mandy…zeker als je een normale tot hoge intelligentie hebt, is het vaak nog moeilijker om een goede balans te zoeken en te vinden in je leven met ASS. Ik heb dat zelf als heel zwaar ervaren, maar dat komt ook omdat ik pas op mijn 39e erachter kwam dat ik autisme heb. Mijn eigen identiteit ben ik kwijt geraakt, ik ben een product van mijn omgeving, gevormd uit onwetendheid en overleven…
Dat is laat ja: 39… Dat omschrijf je mooi: ‘product van mijn omgeving.’ Ik hoop toch dat jij en ik en anderen met een late diagnose, minder hoeven te overleven en meer mogen leven. Dat zal niet 123 gaan, maar de diagnose kan een stukje op weg helpen 🙂
Diagnose helpt in zoverre dat je voor jezelf een antwoord hebt gekregen op de vraag waarom je niet kunt veranderen, ondanks alle verwoede pogingen…dat je er niks aan kunt doen dat je rigide en star bent, dat je niet van veranderingen houdt en graag volgens een vaste structuur leeft. Maar de diagnose helpt niet om je totaal te ontdoen van alle verdriet, frustraties, onmacht en complexen…die heb je immers opgebouwd in je leven toen men nog niet wist dat je autisme hebt. Ik ervaar de diagnose enkel als een schrale troost, de rest zal ik toch echt wederom op eigen kracht moeten doen en met mijn inmiddels 44 jaar, kost mij dat heel veel moeite…De jaren die ik heb geleefd hebben zijn tol geëist op mijn gezondheid en dat krijg ik helaas nooit meer terug. De grote stress, de continue overprikkeling, de onmacht en het verdriet hebben mijn lichaam dusdanig uitgeput dat het door alle reserves heen is geraakt…En helaas werkt de omgeving ook niet altijd in mijn voordeel, dus ik heb nog een lange weg te gaan…
Dat zeg je mooi. Herkenbaar ook voor mij. Voor jezelf kan de diagnose handvatten geven, maar er is ook nog heel veel te verwerken en en dat is lastig als je vaak moe/overprikkeld bent en als de omgeving niet meewerkt 🙁
Ik zag dat je ook van de knaagdieren bent? Ik heb een hamster en twee chins. Die maken me blij 🙂
Sterkte met alles..
Dank je wel, jij ook natuurlijk 🙂 Ja, momenteel trotse ‘mama’ van 6 cavia’s! Zonder mijn dieren zou het leven nog moeilijker voor me zijn. Dieren zijn puur en onvoorwaardelijk. Ze nemen je zoals je bent en eisen geen onhaalbare dingen van je. Ook stellen ze je niet teleur en geven troost en vriendschap in de moeilijkste dagen. Ik ben echt een dier-mens 😀
Hoi Fabienne, jouw verhaal is zó herkenbaar. Op mijn 39ste volledig ingestort en 4 maanden opgenomen geweest. Toen de diagnose ass en adhd gekregen. hoopte dat het een depressie was die over ging, dus dit kwam hard aan. Mijn kind heeft ass en daar behoorlijk veel zorgen over gehad en druk mee geweest dat ik alle overeenkomsten tussen ons totaal over het hoofd heb gezien. Ja het is fijn te weten dat je aan sommige dingen echt niets kon/ kan doen, maar dan begint het pas. Het opeens naar jezelf gaan kijken en de verschillen tussen jou en de ander analyseren. Omgaan met reacties en ontkenning van anderen mensen, soms hele vervelend en kwetsende dingen die je over asser’s leest ( terwijl jij alleen wil lezen om te begrijpen wat ass bij een vrouw inhoud), wat kan ik doen om niet weer in te storten, hoe vind ik iedere dag weer de moed om te overleven? Maar de meest belangrijke vraag voor mij, komt er ooit een periode waarin jij het gevoel zal hebben ‘gewoon’ te leven?.